3.

Hoe doe ik onderzoek in de verschillende bronnen? – voorbeelden

Kijk in het overzicht voor de bronnen die u per periode het best kunt gebruiken. Hier worden een aantal soorten bronnen aangehaald met een voorbeeld.

Gemeentearchieven

Vanaf 1811 werd het plaatselijk bestuur georganiseerd door gemeenten. Maak hiervoor gebruik van het informatieblad gemeentebesturen. Als u onderzoek doet naar onderwijs zijn name de notulen van de vergaderingen van de gemeenteraad en het college van burgemeester en wethouders informatief. Hiernaast kunnen in- en uitgaande stukken en financiële stukken bruikbaar zijn.

- Voorbeeld gemeentearchief Didam: SARA 1176, Gemeentebestuur Didam 1811-1938.

In dit archief zijn de notulen van de raad te vinden voor de periode vanaf 1811 tot 1939. Deze notulen zijn geordend per vergadering en niet per onderwerp, in een jaar kan één onderwerp dus in veel verschillende vergaderingen terugkomen. inventarisnummer 9 bevat een klapper. Deze klapper geeft een overzicht van de onderwerpen die in de notulen te vinden zijn. Het gebruik hiervan is maar mogelijk voor een aantal van de jaren en het is belangrijk dat u oplet dat informatie over ‘onderwijs’ bijvoorbeeld ook te vinden kan zijn bij het onderwerp ‘begroting’. De begroting geeft namelijk informatie over de uitgaven aan onderwijsvoorzieningen. Het is goed om in de gaten te houden dat de gemeente vooral invloed uitoefende op de openbare scholen.In de notulen van de raad is informatie te vinden over allerlei uiteenlopende onderwerpen.

Als u er een aantal bekijkt uit deze reeks zult zien dat u veel tegen zult komen dat betrekking heeft op onderwijs. Bijvoorbeeld:

• 1892: Verordening tot wering van het schoolverzuim. Schoolverzuim wordt tegengegaan door verwijdering van leerlingen na teveel verzuim of inlichting van de ouders. In dit jaar wordt ook salaris van de onderwijzer verhoogd.

• 1901: Herhalingsonderwijs wordt ingesteld na opvolgen van het advies van het district. De inhoud van het herhalingsonderwijs wordt omschreven en op welke momenten dit wordt gegeven. Bepalingen over de lonen van onderwijzers worden overlegd.

• 1902: In dit jaar zijn er 320 schoolgaande kinderen op 15 januari 1902. De bijdragen aan de school worden hoger zodat de school over voldoende personeel beschikt. Er wordt een 6^e onderwijzer aangesteld op de openbare school. Het aantal kinderen op de school is namelijk toegenomen.

• 1903: De openbare school wordt verbouwd, uitgaven aan de verbouwing zijn weergegeven in de begroting. Ook wordt er vergaderd over het schoolgeld dat men moet betalen voor taalcursussen.

-   Er zijn ook ‘geheime notulen van de raad’. Dit zijn de notulen van de vergaderingen die niet openbaar waren voor iedereen om bij te wonen. Hier werden bijvoorbeeld persoonlijke dingen besproken. Zoals de langdurige ziekte van een onderwijzer of de aanvraag voor vrijstelling van schoolgeld. Soms zijn er uitzonderlijke stukken opgenomen in een gemeentearchief die er niet standaard in zitten, het is daarom nuttig om eens door de inventaris van het archief te kijken of te zoeken in de toegangen op verschillende trefwoorden. Als er wordt gezocht in dit archief, met het trefwoord ‘school*’ (met een sterretje achter het trefwoord) wordt er breder gezocht in het archief en komen er ook bronnen naar voren waar bijvoorbeeld ‘schoolverzuim’, ‘schoolmaterialen’ of ‘schoolgeld’ in voorkomt. Inventarisnummer 832 bevat bijvoorbeeld ‘Kohieren van het schoolgeld’ uit de periode 1861 tot 1912. Hierin zijn lijsten te vinden van kinderen die naar openbare school gingen en het geld dat zij hebben betaald hiervoor, dit is echter niet voor alle jaren compleet. Houd er rekening mee dat dit een bron is die niet standaard bewaard is gebleven, ieder gemeentearchief bevat andere stukken. Een lijst met de schoolgaande kinderen is voor deze periode een uitzonderlijke bron.